ÖDEM NEDİR?

Ödem sıklıkla görülen ve farklı hastalıklara bağlı gelişen spesifik olmayan bir bulgudur. İnterstisyel sıvı hacminde anormal artışa bağlı olarak gelişen ve palpe edilebilen şişme olarak tanımlanır.

Genelde bacak, ayak bileği, el, yüz gibi bölgelerde görülmektedir. Kılcal geçirgenlikte veya interstiyel onkotik basınçta artışla meydana gelebilmektedir. Yanıklar, travma, sepsis, beyin hasarı, kalp yetmezliği, renal yetersizlikler, karaciğer sirozu ve diyabet gibi pek çok hastalığa veya uygulanan tedavilere (hipertansiyon, diyabet tedavilerinde kullanılan antiinflamatuvar ajanlar gibi), alerjik reaksiyonlara, hamilelik durumuna, regl dönemine, fiziksel hareketin azlığına bağlı ortaya çıkabilmektedir.

Ödem vücutta lokalize veya jeneralize şekilde görülebilir. Lokalize ödem belirli bir organ ile sınırlıdır ve derin ven trombozu, lenfödem, lenfatik obstrüksiyona bağlı olarak görülebilmektedir. Jeneralize ödemde ise vücudun tüm veya çoğu bölgesinde sıvı birikimi mevcuttur ve kardiyak, hepatik, renal hastalıklara bağlı gelişebilir.

Ödeme neden olan faktörler yukarıda sayılan hastalıklardan kaynaklı olabileceği gibi beslenme kaynaklı da olabilmektedir. Aşırı tuz tüketimi, malnutrisyon, B1, B5 ve B6 vitaminlerinin yetersiz alımı, protein alımının yetersiz olması, sağlıksız beslenme gibi durumlar da ödemi meydana getirebilmektedir.

Ödemin belirtileri;

Gerilmiş veya parlak cilt
Cilt altındaki dokuda şişkinlik
Deriye uygulanan baskıdan sonra çukurluk kalması
Nefes darlığı vb. olabilmektedir.

ÖDEM NASIL ATILIR?

Tedavi için altta yatan nedeni bulmak önemlidir.

Sıvı tutulumunu en aza indirmek için diyetteki sodyumun kısıtlanması ve genellikle diüretik kullanılması önerilmektedir.
Tedavi yöntemi bireylerin sahip olduğu ödemin şiddetine, nedenine ve aciliyetine bağlı değişmektedir.
İlaç dışı tedavilerden biri olan tuz kısıtlaması ödemli bireylerde olumlu sonuçlar vermektedir.
Beslenme tedavisinin dışında fiziksel aktivite de ödem tedavisinde önemli bir yere sahiptir.
Uzun süre aynı pozisyonda kalınması da ödemi meydana getirebilmektedir.
Stres ve sigara kullanımı da ödeme neden olabileceği için bu durumlardan da kaçınılmalıdır.

ÖDEM DURUMUNDA BESLENME – NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

Sıvı tüketiminin yeteri miktarda karşılanması çok önemlidir. Günlük sıvı ihtiyacının su ile karşılanmasına dikkat edilmelidir çünkü çay, kahve, alkol tüketimi idrarla su kaybına neden olarak ödemi tetikleyebilmektedir.
Aşırı tuz ve tuzlu besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Tuzun fazla kullanımı proinflamatuvar (inflamasyonu tetikleyen) hücrelerin sayısını arttırmaktadır. (Turşu, soya sosu, konserveler vb. gıdalar çok fazla tuz içerebilmektedir.)
Yeterli miktarda protein tüketiminin sağlanmaması da yetersiz beslenme kaynaklı ödemi tetiklemektedir.
Aşırı yağlı besinlerden kaçınılmalıdır.
Rafine karbonhidratların ve işlenmiş gıdaların fazla tüketiminden kaçınılmalıdır. Yüksek karbonhidratlı bir diyet ile su tutulumu artabilmektedir. Rafine karbonhidratlar yerine yulaf, esmer pirinç, tam buğday ekmeği gibi lif açısından zengin gıdalar tercih edilmelidir.
Sebze ve meyveler, tam tahıllar, kuruyemişler gibi antiinflamatuvar etki gösteren polifenollerden zengin kaynaklar tüketilmelidir.
Omega-3 alımı antiinflamatuvar etki göstererek olumlu sonuçlar alınmasını sağlamaktadır.
Alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
Yapılan çalışmalar magnezyum alımını arttırmanın su tutulumunu azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir. Tam tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler gibi magnezyum kaynaklarına diyette yer verilmelidir.
Vücuttaki sıvı dengesini sağlamaya yardımcı olan B6 vitamini, su tutulumunu azaltmaya da yardımcı olabilmektedir. Balık, dana ciğeri gibi besinler B6 vitamininden zengindir.
Potasyum da su tutulumunu azaltmaya yardımcıdır. Sıvı birikimi ve şişkinliği önlemek adına olumlu etkileri bulunan potasyum kaynaklarına muz, avokado, domates örnek verilebilir.
Maydanoz, hibiskus, ısırgan otu gibi doğal kaynaklar da su tutulumunu azaltmaktadır. Fazla tüketimlerinden ise kaçınılmalıdır.
Bromelain kullanımı da ödem tedavisinde etkili olmaktadır.
Mısır püskülü, kiraz sapı, yeşil çay gibi ödem atımına etki edeceği düşünülen bitki çaylarının tüketiminde özellikle tansiyon veya böbrek hastalığı varsa dikkatli olunmalıdır ve tüketimi hakkında sağlık uzmanına danışılmalıdır.
KAYNAKLAR
Havva SERT ve ark., YOĞUN BAKIMDA ÖDEM VE DEHİDRATASYON, Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi 2016;20(1)
J Sports Sci Med. 2011 Sep; 10(3): 432–438.
InformedHealth.org [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. In brief: Causes and signs of edema. [Updated 2022 Apr 25]
Lent-Schochet D, Jialal I. Physiology, Edema. [Updated 2023 May 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan
Bonetti G, Dhuli K, Michelini S, Michelini S, Michelini S, Ricci M, Cestari M, Bertelli M. Dietary supplements in lymphedema. J Prev Med Hyg, 2022;63(suppl.3):E200-E205.
Am Fam Physician 2005;71:2111-7, 2118
J Clin Invest. 2017 May 1; 127(5): 1625–1626.
J Caring Sci. 2012 Dec; 1(4): 183–189
Am J Clin Exp Urol.2017; 5(3): 55–62
Antioxidants (Basel). 2022 Jan; 11(1): 168
de Souza GM, Fernandes IA, dos Santos CRR, Falci SGM. Is bromelain effective in controlling the inflammatory parameters of pain, edema, and trismus after lower third molar surgery? A systematic review and meta-analysis. Phytotherapy Research. 2019; 33: 473–481.

ÖDEM NEDİR?

Ödemin belirtileri;

ÖDEM NASIL ATILIR?

ÖDEM DURUMUNDA BESLENME – NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

KAYNAKLAR