Polikistik Over Sendromu (PKOS), genellikle doğurganlık çağındaki kadınları etkileyen androjen seviyelerinin yükselmesi ( testosteron gibi erkeklik hormonlar) , yumurtalıklarda fazla sayıda kist oluşması,  insülin direnci ile karakterize endokrin bir bozukluktur. 

PKOS – BELİRTİLERİ NELERDİR? 

PKOS yumurtalıklarda bulunan birçok kist şeklinde ortaya çıkar. PKOS’la birlikte kadınlarda:

  • Adet düzensizliği, adet görememe
  • İnfertilite (kısırlık), yumurtlama olmaması nedeniyle * 
  • Hirsutizm (aşırı tüylenme)
  • Kilo alma, özellikle göbek çevresinde yağlanma 
  • Ciltte sivilcelenme, aşırı yağlanma 
  • Erkek tipi saç dökülmesi 
  • İnsülin direnci 

PKOS – TANI KRİTERLERİ NELERDİR?

Tanıda aşağıdaki bulgulardan en az ikisinin gözlenmesi esastır:

  • Ultrasonografide polikistik over görüntüsü ( büyüklükleri 8-10 mm arasında olan yumurtalıkların çevresinde çok sayıda kist)
  • Yumurtlamanın olmaması (anovulasyon); PKOS olan kadının adet görmemesi veya düzensiz adet görmesi. 
  • Androjen hormonunun fazla üretilmesi.

PKOS – İNSÜLİN DİRENCİ İLİŞİKİSİ 

Yüksek beden kütle indeksi (BKİ), yüksek bel/kalça oranı ve yüksek insülin seviyelerine sahip kızlarda PKOS riskinin arttığı belirlenmiştir ve çocukluk çağı obezitesinin de PKOS için bir risk faktörü oluşturduğu görülmüştür. 

  • PKOS’u olan kadınlarda insülin direnci oluşmaktadır yani insülin vücutta normal etkilerini gerçekleştirememektedir. 
  • İnsulin direnci kilo fazlalığı ile birlikte yumurtalıkta hormon üretimini bozarak adet düzensizlikleri ve yumurtlama problemlerine yol açarak kadında kısırlık nedeni olabiliyor. 

PKOS TEDAVİSİ – Kilo vermek mümkün mü ? 

PKOS’un belirli bir tedavi yöntemi yoktur. Uygulanacak tedavinin amacı hastalığa eşlik eden ve ilerleyen dönemlerde gelişebilecek sağlık sorunlarını en aza indirmek olmalıdır.

  • Tedavide cerrahi olarak kistler çıkarılabilir. 
  • Doktor istemine göre ilaç tedavisi başlayabilir. 
  • PKOS tedavisinde öncelikle insülin direnci düşürülmeli ve inflamasyon azaltılmalıdır. Kişiye özel planlanmış beslenme programı PKOS’un tedavinin en önemli parçasıdır. Kilo kaybı ile birlikte İnsülin direnci ve  hormon düzeyi iyileşmekte.  Bununla birlikte PKOS’a bağlı ortaya çıkan belirtilerinin neredeyse tamamında iyileşme görülmektedir. 

PKOS’ lu kadınlar için bazı beslenme önerileri

Düşük glisemik indeks ve yüke sahip besinler, yüksek protein, düşük karbonhidrat ile tekli doymamış yağ asidinden zengin bir beslenme programı insülin direnci ve obezitenin önüne geçebilmektedir.

  • Tam tahıllar, sebzeler, meyveler, baklagiller ve az miktarda kepekli tahıllar gibi düşük glisemik indeksli karbonhidratlar tercih edilmelidir.
  • Yüksek proteinli diyet tokluk sağlarken insülin duyarlılığını arttırarak endokrin fonksiyonların düzelmesine katkı sağlamaktadır.

– Hayvansal protein olarak et, tavuk, balık, yumurta, süt ürünleri tercih edilebilir. 

– Bitkisel protein olarak Kenevir Tohumu, Yer Fıstığı, Badem, Kabak Çekirdeği , Tofu, Çiğ Chia Tohumu, Kuru Fasulye tercih edilebilir. 

  • Diyette omega 3 gibi çoklu doymamış yağ asitlerinin alımının artışı ile insülin direncinin azaltılarak, kontrolsüz insülin salınımını engellemektedir. Zeytinyağı ve avokado gibi sağlıklı yağlar tüketmek PCOS semptomlarını hafifletebilir.
  • Oksidatif stresi azaltmak için antioksidan vitamin ve minerallerce zengin meyve ve sebzelerin tüketiminin arttırılmalıdır. 
  • Kafein ve alkol, hormonal dengesizliğini artırabileceği için tüketimi sınırlandırılmalıdır. 
  • Şeker, paketli gıdalar, alkol, yağlı yiyecekler, meyve suları PKOS sürecinde kaçınılması gereken besinlerdir.

Hem kilo vermenize hem de PKOS’un tedavisinin önemli bir parçası olan D vitamini ve B12 düzeylerinize baktırarak takviye vitamin kullanmanızı öneriyoruz. Bir diğer önemli takviye ise omega 3, günlük 500 mg omega 3 takviyesi alımı insülin direncini iyileştirici etki gösterir.

  • Unutulmamalıdır ki her kadında oluşan belirtiler ve bu belirtilerin şiddeti farklılık göstermektedir bu yüzden tedavi de bireysel olmalıdır. 

Beslenme ve Diyet Uzmanı Zeynep Katı


KAYNAKLAR


1. Toptaş, B. ve Aksu, H. (2021). Polikistik Over Sendromunda Beslenme ve Egzersiz. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 7 (1), 85-96.

2. Aydos, A. Öztemur, Y. ve Gür Dedeoğlu, B. (2016). Polikistik Over Sendromu ve Moleküler Yaklaşımlar. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 73 (1), 81-88.

3. Şanlıer, N. ve Toptaş Bıyıklı, E. (2013). Polikistik Over Sendromu ve Beslenme. Beslenme ve Diyet Dergisi, 41 (3), 253-257.

4. Kocabaş, Ş. (2021). Vakalarla Öğreniyorum: Yetişkin Hastalıklarında Tıbbi Beslenme Tedavisi-2 (4. Baskı). Ankara: Matsa Basımevi.

5. Başer Özkara, A. (2015). Polikistik Over Sendromlu Kadınlara Uygulanan Beslenme Programının Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi.